Gehoord, gezien en beleefd in de ZUIDERKERK in Enkhuizen het laatste concert van dit seizoen, op zaterdag 7 mei 2022, gegeven voor de Muziekkring Enkhuizen en Omstreken door
, dat bestaat uit Magda Mendes, sopraan, gitaar, percussie en cavaquinho, Ward Veenstra, gitaar, Gustavo Cabrera, viool, Celia Torrss Ruiz, cello.
De titel van hun programma is Oliveiras, een ode aan het Portugese platteland. Magda Mendes werd geboren in Lissabon, maar woont al 17 jaar in Rotterdam. Ze timmert aan de weg met haar aan Fado en Portugese folklore gelinkte programma’s waarmee ze door het land toert: Casa de Boxa, Silêncio, en nu met Oliveiras, dat enige vertraging heeft opgelopen door een zeker virus dat roet in ons aller eten gooide: het concert was bedoeld voor april 2020! De liederen van Oliveiras zijn gesitueerd op het platteland van Portugal, in nog niet lang geleden door bosbranden getroffen streken. Een streek waarvan de geschiedenis in rook dreigt op te gaan. Samen met haar vaste begeleider en co-auteur Ward Veenstra schreef ze de liedjes die stem geven aan de verhalen die aan het vuur ontsnapt zijn.
Voorzitter Joke Poelsma opende het concert op de haar eigen kenmerkende manier: charmant, enthousiast en ter zake kundig. Wereldmuziek gaat ons vanavond voorgetoverd worden. Uit alle werelddelen en windstreken zijn de musici gekomen om ons te vergasten op fraaie klanken. Het was prettig dat Marga Mendes korte toelichtingen gaf op alle liederen, maar helaas waren die door de matige kwaliteit van de versterking niet overal goed te verstaan, ondanks haar goede Nederlands.
Apelo (Smeekbede). Gitaren en zangstem beginnen, viool en cello vallen melodieus in en ondersteunen de lichte tragiek van dit lied. Magda Mendes’ stem is warm, vleiend en helder tegelijk. Ohò, ohò, ohò klinkt het smekend…
Minha barca (Mijn schip). Op zee, en behouden vaart gewenst! Met gitaarbegeleiding zingt ze een verlangen uit naar zon en gunstige wind. Met haar warme stem lijkt ze over de golven te deinen, de viool en de cello onderstrepen het wiegen van het scheepje. Dan worden de golfjes golven en er komt ritmische begeleiding op een slaginstrument bij. De muziek is bijzonder in haar combinatie van ritmiek, tonaliteit en harmonieën. Een rustig slot kabbelt nog wat na… fijne muziek.
Na minha mao (In mijn hand). Mendes pakt een grote trommel. Ze vertelt over de bosbranden en hopelijk gaat het later heel hard en heel lang regenen. Gitaar en zang. Klaaglied en verbazing klinken door de gewelven. Viool en cello versterken het geheel. De trommel geeft het een onheilspellend karakter.
Meia lua (Halve maan). Mensen voeren gesprekken over wat hen bezighoudt in hun leven. Leg jouw hand in de mijne en zie de maan die opkomt, een halve maan. Ook dit lied wordt mooi voor het voetlicht gebracht, met gevoelig spel en idem zang.
Perigo (Gevaar). Gitaren ruisen, stem zingt, publiek luistert geboeid naar de gezongen en gespeelde waarschuwingen. Het ritme verandert en krijgt iets dwingends, de stem gaat de hoogte in en stokt dan…Een bijzondere ervaring.
Pela calacada (Bij het trotttoir). Lichte heimwee naar Portugal, gewoon lopend over de stoepen naar je werk gaan, naar je geliefde, naar het café…een liefdesverklaring aan iets zo gewoons als het trottoir waarover je loopt. En inderdaad is het een nostalgisch en langzaam nummer voor gitaar en stem, dat warm en vol hartstocht gezongen wordt.
Esta rua (Op straat). Viool en cello zetten een vrolijke melodie in met mooie ritmiek, de zangeres bezingt haar straat waar het leven zich in al haar facetten afspeelt en afgespeeld heeft. Een grappig einde met een leuke uithaal…
Oliveira (Olijf). De olijfgaard van haar oma. Een fraai lied, lieflijk, intiem en melancholisch, vol van gevoel en verlangen naar de onbezorgde tijd van de jeugd. De trommel doet zachtjes mee en er is mooie ritmiek op viool en cello.
Meu amigo esta longe (Mijn vriend is ver weg, trad. Fado) Fado, het Portugese levenslied,vroeger uitsluitend in armoedige kroegjes gezongen. De Fado geeft stem aan alles wat het leven in zich draagt aan verdriet, blijdschap, feest, en saudade: een moeilijk te vertalen begrip, een mengeling van heimwee, melancholie en weemoed en niet te vergeten: Liefde!).Een begin met gitaar en trommel. ”Mi lanct nae di gheselle min,” uit het Middelnederlandse Egidiuslied is de toonzetting en sfeer van dit bijzondere lied. Vleugje flamenco, drupje verdriet, levendig verlangen, onderstreept door zachte trommelstokplokjes op de trom. Lange uithalen van de stem onderlijnen het verlangen…
Guitarra triste (Verdrietige gitaar, trad. Fado). Een echte oude fado. In Lissabon zit een vrouw te luisteren naar de verdrietige fado die ze door gitaarspelende mannen hoort spelen. De zangeres speelt ook gitaar (of cavaquinho, kon ik niet zien) die natuurlijk ook heel triestig klinkt. Viool en cello zwijgen.
Colheita (Oogst). Een rustig oogstlied wordt ons voorgeschoteld, maar toch spannend omdat twee gelieven elkaar ongestoord kunnen treffen. Bijzondere instrumentatie, aparte klankkleuren en ritmes, die wederom iets dwingends hebben. Een prachtig lied!
In een der liederen worden de toehoorders zelfs ingeschakeld om het refrein in canonvorm mee te zingen wat bijzonder slaagde. Vrouwen en mannen kweten zich goed en enthousiast van hun voorgestelde taakjes…Het Oh-oh-oh klonk vele malen door de kerk en dat gaf een verrassend en ontspannen effect.
Dorme meu menino (Slaap, mijn jongen). Een teder en natuurlijk slaapoproepend liedje. Zoet, zacht en lieflijk. Maar ook wordt de muziek krachtiger. Is dat een voorbode van wat een mensje te wachten staat in haar of zijn leven? Dan weer terug naar het zachte slaapritme van het zoete en prille leven van een zuigeling.
Voor het laatste lied gaan alle ramen open om het hart te luchten. Een sterk begin met gitaar en trommel, viool en cello en natuurlijk de zang van Marga Mendes. Ze gebruikt de trommelstokken om op de randen van de trom te tikken: een bijzonder effect geeft dat. Ze gooit alles los en schalt indringend door de kerkruimte en dan eindigt het geheel verstild. Natuurlijk een warm applaus.
Einde van het laatste concert van dit seizoen. Fijn kennis gemaakt te hebben met een ongewoon fenomeen de Fado uit Portugal. Op naar het volgende seizoen van Muziekkring Enkhuizen en omstreken!
Klaas Herman de Haan, liefhebber
