Gehoord, gezien en beleefd in de ZUIDERKERK in Enkhuizen het concert op zondag 20 februari 2022, gegeven voor de Muziekkring Enkhuizen en Omstreken door
Het was een bijzondere beleving in de Zuiderkerk op zondagmiddag: een ongewone combinatie van instrumenten en twee bevlogen musici die elkaar gevonden hebben om samen de mooiste muziek te spelen. Vleugel en sopraan- en tenorsax stonden al gereed. Omdat voorzitter Joke Poelsma was geveld door de Omikronvariant opende Herman Beerding het concert met het publiek te danken dat storm en regen getrotseerd had om naar de Zuiderkerk te komen. In het nieuwe seizoen wil het Bestuur de concerten zoveel mogelijk in het weekend programmeren. Hij noemde nog even de komende concertdata: 12 maart, 2 april en 7 mei. De inzendtermijn van de Quiz wordt verlengd: dus aan de slag, mensen! Uw Liefhebber werd gefêteerd met lovende woorden en een wijnpakket voor zijn beschouwende activiteiten. De beide musici vertelden zelf een en ander over de te spelen werken en hun componisten.
Johannes Brahms, (1833-1896) had een onplezierige jeugd en lang was het moeilijk voor hem om zijn hoofd financieel boven water te houden. Hoewel hij later in goeden doen was leefde hij eenvoudig. Hij ondersteunde zijn familie, Clara Schumann en Antonin Dvorák. Hij overleed, 63 jaar oud in een Weens ziekenhuis. Zijn begrafenis was een welhaast nationale gebeurtenis. Sonate voor altviool of klarinet en piano opus 120 nr 2 in Es groot, in een knap arrangement voor saxofoon en piano, gemaakt door Christos! I. Allegro amabile. Wat klinken die beginnoten op de altsax zoetgevooisd; een aimabel thema dat allengs aan kracht en intensiteit wint. De piano sluit mooi aan. Een krachtige Brahms klinkt door de gewelven van de Zuiderkerk. Bij de reprise weer die zoete saxklanken. De lyriek van de piano is verblijdend en aanstekelijk. Een mooie combinatie van deze twee instrumenten; een gedragen slot. II. Appassionata, ma non troppo allegro. Een energieke Brahmsstart. Aimez vous Brahms? Nou, wij zeker: het publiek luistert met een grote intensiteit, soms met gesloten ogen om deze heerlijke klanken nog beter in zich op te nemen. Het Sostenuto breed ingezet door de pianist, de sax volgt even breed en gevoelvol. In het lage register klinkt de sax zelfs geheimzinnig. Een vlot vervolg met een opmerkelijke afwisseling tussen de instrumenten. Breed, zangerig en pp wisselen elkaar af en het eind is zoet en zachtmoedig. III. Andante con moto-Allegro, piu tranquillo. Een rustig begin waarin het thema sprekend neergezet wordt: elegant en gevoelig. Parelend pianospel, pittige loopjes op de sax. Het tempo in het Allegro is verrassend en accuraat, en zeer beheerst. Een Tranquillo passage brengt rust en bezinning. Dan weer volop tempo, agitatie en virtuositeit in deze late sonate. In sneltreinvaart naar het eind.
Florent Schmitt, Franse componist, 1870-1958. Geboren in Blâmont, N.O. Frankrijk. Hij kreeg les van Massenet en Fauré, was een tijdlang directeur van het conservatorium van Lyon. Hij begon “modern” te componeren à la Debussy maar zwakte later zijn vooruitstrevendheid af. Zijn beste werken schreef hij voor 1910. Hij was bevriend met Ravel. Songe de Coppélius. (Coppélius’ droom). Het werk is origineel voor (sopraan)saxofoon en piano geschreven. In het dromerige jargon van de impressionistische school begint dit stuk van de nu niet meer zo bekende Schmitt maar toen een toonaangevend componist. Kabbelende pianopartij en een rustig voortgaande reeks saxofoontonen waarin de luisteraars zich verlustigen. Een perfecte weerspiegeling van een droom in muziek, de droom van Coppélius.
Erwin Schulhoff (1894-1942) Tsjechisch componist, die op zijn tiende in de pianoklas van het Praags conservatorium werd opgenomen, hij was 12 toen hij naar Wenen ging om daar te studeren en twee jaar later in Leipzig waar hij les kreeg van o.a. Max Reger. Vanaf 1913 studeerde hij in Keulen. Door WOI werd hij pacifist en later communist. Hij werd Russisch staatsburger begin 1941 maar door de inval in juni door het Duitse leger werd hij gevangen genomen als Rus, niet als Jood, maar het resultaat was hetzelfde: hij stierf in het Beierse concentratiekamp Weissenburg in 1942. In 1919 schreef hij: “Muziek moet voornamelijk fysiek plezier, zelfs vervoering bij de luisteraar teweegbrengen. Zij is geen filosofie, maar haar oorsprong ligt in de extatische situaties en haar uitingen in het ritme”. Vanaf zijn prilste jeugd werd hij gefascineerd door alles wat nieuw was. Zijn muziek is genres en grenzen overschrijdend en hij omarmde jazz en Dada. De synthese van jazz en klassieke muziek werd zijn artistieke credo. De “Hot Sonata” is een jazzsonate uit 1930 in de klassieke vierdelige setting. I. Een hot en hups begin van piano en altsax, vlot en grappig, met leuke en spannende loopjes in diverse maatsoorten, zeer virtuoos! Hoekige gepunteerde ritmes. Een swingend gebeuren in de kerk. Bijzonder te zien hoe het publiek zich de maat laat nemen! Ledematen, hoofden, handen bewegen ritmisch mee…Hoor hoe piano en sax om elkaar heen draaien en dansen. II. Intens snel en grappig samenspel in dit tweede deel. Sterke accenten, af en toe heftige intervallen en fraaie klankkleuren. III. Glissandi op de sax, melodramatisch en sterk samenspel, piano staccato, wat een soort lazy jazz oplevert. Kleine accenten geven een levendig “beeld” van deze muziek. Sterke syncopen, dan een gedragen passage, die uitsterft in stilte. IV. Vlot, opgewekt, snel, gejaagd, voortvarend gaat de muziek zijn gang, muziek waar een mens vrolijk van wordt. Dan langzame passages, waarin meer bespiegeling optreedt. Er is even pauze en dan “Geht es wieder los…” Mooi om te ervaren dat beide instrumenten volledig tegen elkaar opgewassen zijn, elkaar steunen, tegenspreken, harmoniëren: Kostelijk. De coda in uitbundige sferen beëindigd.
Maurice Joseph Ravel. Studeerde tweemaal aan het Parijse conservatorium, de laatste keer bij Fauré. Dong meermalen vergeefs naar de Prix de Rome. Schreef veel voor piano, liederen en orkestmuziek. Voorliefde voor Spaanse muziek, (werd geboren nabij de Spaans/Baskische grens, zijn moeder was Baskische) schreef voor les Ballets Russes Daphnis et Chloë. In W.O. I diende hij als chauffeur. Hij maakte in 1928 een grote concertreis door de VS en Canada, die de Boléro opleverde: geschreven in opdracht van Ida Rubinstein, mecenas en van origine Oekraïense ballerina. Ook het ontstaansjaar van het pianoconcert voor de linkerhand, geschreven voor pianist Paul Wittgenstein, die in de oorlog zijn rechterarm verloor. Ma Mère l’oye. (Moeder de Gans, de sprookjesbundel van Perrault). Er zijn drie versies door Ravel gemaakt, voor piano vierhandig, voor orkest (balletmuziek) en voor pianosolo. De oerversie is uit 1911 en geschreven voor de kinderen van zijn beste vriend. Als ondertitel Cinq pièces enfantines. I. Pavane de la Belle au bois dormant. (Doornroosje) Zachte mooie, dromerige muziek in laag danstempo. Klankschilderijtjes aan de muren van het concertgebouw, de Zuiderkerk. De sopraansax wordt ingehouden bespeeld. II. Petit Poucet (Klein Duimpje) Een vrolijke muziek waarin Klein Duimpje en de Reus duidelijk hoorbaar zijn. Een paar zeer hoge nootjes op de sax en van de piano zijn de vogeltjes in het bos. III. Laideronnette, impératrice des Pagodes (Heks, keizerin der pagodes). Volkomen duidelijk deze hekserige muziek, terwijl de pagodes verbeeld worden door klanken die duidelijk de Balinese gamelan doen vermoeden. IV. Les Entretiens de la Belle et de la Bête. (Gesprekken tussen Belle en het Beest) Lichtvoetigheid en ernst wisselen elkaar af. Bijzonder boeiend. V. Le Jardin féerique (De Tovertuin). De magie van de tovertuin is meteen hoorbaar, waarin alles anders is dan het zich voordoet. Zo ook de parelende diskantklankjes op de vleugel… Een dromerig en zachtmoedig einde van deze verrukkelijke muziek.
George Gershwin, (1898-1937) Amerikaans componist, pianist en dirigent, maar ook voortreffelijk kunstschilder, werd geboren in New York als Jacob Gershowitz, zoon van Russische ouders die in 1890 vanuit Sint Petersburg naar de VS emigreerden. George werkte als plugger, ingehuurd door platenmaatschappijen of artiesten om hun werk te promoten. Kreeg in die tijd pianolessen van Hambitzer en later in theorie, harmonie, instrumentatie, orkestdirectie, harmonie en contrapunt van o.a. Riegger en Cowell. Hij veranderde in 1920 zijn naam in Gershwin (zoals zijn ouders hun naam verengelsten in Gershvin.) Zijn muziek is de synthese tussen klassieke muziek en de Amerikaanse folk als blues, spirituals, jazz en amusementsmuziek. Hij inspireerde Stravinski, Honegger en Ravel: van de laatste wilde hij lessen volgen die dat echter onzinnig vond. “Beter een eersteklas Gershwin dan een tweedeklas Ravel.” An American in Paris schreef Gershwin in 1928 als pianostuk dat hij in drie maande orkestreerde: “Bij deze rapsodie kan de luisteraar zichzelf voorstellen wat hem zo te binnenschiet”, was zijn commentaar. The American gaat voortvarend van start in een straf tempo, gelardeerd met autoclaxons op de sax! Diverse keren greep Andreas Mader naar een ander stuk van zijn instrumentarium! De hoofdpersoon probeert te overleven in de kakofonie van het Parijse autoverkeer, toen al. Als dat gelukt is even in rustiger vaarwater, waarna het jachtige stadsleven zijn doldrukke plaats weer opeist. Vraag- en antwoordspel tussen piano en sax. Dan een heerlijk rustig stukje haast bezinnend maar versnellend naar een hoger niveau van actie en beweging. Een razendknappe bewerking van Christos, weer snelle loopjes op beide instrumenten. Mader pakt de altsax met demper, doet hem eruit en daar klinkt het overbekende thema: jazzy en intens- dan de tenorsax met zijn sonore, warme, sensuele klank, die het thema herhaalt. De alt wordt snel gepakt en weer klinkt het fijne thema. Nu wordt duidelijk naar de coda toegewerkt, in verrukkelijke slotsequenzen, virtuoos, voor het laatst weer de tenor en dan in een spannende galop naar het einde: sublieme muziek, subliem gespeeld! Groot applaus, bravogeroep. Een toegift verzadigt het gretige publiek: herhaling van het derde deel van Moeder de Gans…ook weer heerlijk gespeeld. Hulde aan de optredenden, idem aan het Bestuur van de 75 jarige Muziekkring Enkhuizen! Op naar het volgende concert van 12 maart a.s.!
Klaas Herman de Haan, Liefhebber
Comentários